بررسی چالش های استفاده از دوربین های مدار بسته ،کدام یک نشانه گرفته شده است؟حریم خصوصی یا امنیت عمومی
در حال حاضر، بسیاری از کشورها برای نظارت بر ترافیک، عبور و مرور و مناطق جرم‌خیز، از دوربین‌های مداربسته استفاده می‌کنند ./صدیقه دباغی در حال حاضر، بسیاری از کشورها برای نظارت بر ترافیک، عبور و مرور و مناطق جرم‌خیز، از دوربین‌های مداربسته استفاده می‌کنند.
چنین دورنمایی، برخی را نگران کرده است. آنها اعتقاد دارند که استفاده از این دوربین‌ها لطمه جدی به حق شهروندان در داشتن حریم خصوصی می‌زند. از سوی دیگر، کسانی هستند که معتقدند کنترل آمار رو به رشد جرم ممکن نیست؛ مگر با نظارت دقیق‌تر و دوربین‌ها بهترین وسیله برای تحقق این نظارت همه‌جانبه و دقیق هستند. نصب دوربین مدار بسته در مناطق جرم‌خیز و مکان‌هایی که امکان وقوع جرم در آنها وجود دارد یکی از راه‌های پیشگیری از وقوع جرم است اما آِیا نصب این دوربین حریم شخصی افراد را نقض می‌کند؟
استفاده از دوربین‌های مدار بسته که در سراسر دنیا کاربرد داشته و در ایران نیز روبه گسترش است، دو جنبه دارد؛ از یک سو می‌تواند ابزاری برای پیشگیری از جرم باشد واز سوی دیگر تهدیدی برای نقض حریم خصوصی افراد جامعه ایجاد کند. در حقیقت، تعارض میان دو مطلوب است؛ یکی حفظ نظم در جامعه و دیگری رعایت حقوق شهروندی. آیا می‌توان این دو مطلوب را با هم جمع کرد یا باید یکی را بر دیگری ترجیح داد؟
حریم خصوصی
با وجود تعاریف گوناگونی که در مورد حریم خصوصی توسط افراد و موسسات گوناگون ارایه شده، هنوز تعریف واحدی وجود ندارد؛ اما کمیته انگلیسی کالکات، حریم خصوصی را حق افراد برای حمایت شدن در مقابل وارد شدن به امور زندگی افراد و خانواده‌های آنها، با ابزار مستقیم فیزیکی یا به وسیله نشر اطلاعات می‌داند.
پذیرش و شناخت حریم خصوصی به عنوان یک حق، ریشه در تاریخ دارد. درکتاب‌های آسمانی نظیر قرآن، انجیل و قوانین یهود از این حق سخن گفته شده و حق حریم خصوصی در سوگند بقراط نیز وجود دارد.
اسلام و اهمیت حفظ حریم اشخاص
دین اسلام برای انسان شان و منزلت ویژه‌ای قایل است. اسلام حریم خصوصی را به رسمیت شناخته است و آیاتی از قرآن نیز به این مقوله پرداخته است. در آیات 27 و 28 سوره نور می‌خوانیم: ای اهل ایمان! هرگز به خانه‌هایی غیر از خانه خودتان وارد نشوید؛ مگر این که با ایشان انس بگیرید و بر اهل آن سلام کنید. این برای شما بهتر است، باشد که متذکر شوید.
اگر در خانه‌ای کسی نبود وارد نشوید تا این که به شما اجازه ورود داده شود و اگر به شما گفته شد بازگردید، برگردید که این برای شما پاکیزه‌تر است و خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.
همچنین در آیه 12 سوره حجرات آمده است که ای کسانی که ایمان آورده‌اید از ظن و گمان در مورد یکدیگر بپرهیزید که بعضی از ظن‌ها گناه است و در کار یکدیگر تجسس و کنجکاوی نکنید. همچنین رسول اکرم(ص) نیز می‌فرمایند: اگر تو دنبال تجسس و تفتیش در اسرار دیگران باشی، آنان را فاسد کرده‌ای یا نزدیک است که آنان را فاسد کنی. با این حساب و با توجه به اینکه کشور ما بر پایه دین اسلام بنا نهاده شده است برای حریم خصوصی ارزش ویژه‌ای قایل است.
پیشگیری از جرم، مصلحت بزرگ اجتماعی
حریم خصوصی افراد در دولت جمهوری اسلامی ایران مصون است و هیچ کس حق ورود به آن را ندارد، مگر در مورد تزاحم حریم خصوصی با حقوق دیگران و یا تزاحم حریم خصوصی با مصالح عمومی. همچنین در اصل 22 قانون اساسی آمده است که حیثیت، جان، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است؛ مگر در مواردی که قانون تجویز کند. اصل 25 قانون اساسی نیز هر گونه تجسس را ممنوع دانسته است. اما از سوی دیگر، در تمامی قوانین حقوقی کشور، توسط قانون‌گذار و مجری و حتی قوه‌قضاییه به اهمیت پیشگیری از وقوع جرم و انجام کارهای بازدارنده از اجرای جرم تاکید شده است. حال باید دید مورد نصب دوربین در حریم شهرها جزو کدام دسته قرار می‌گیرد، نقض حقوق و حریم خصوصی افراد و یا عامل پیشگیرنده از وقوع جرم؟!
جمع میان حریم خصوصی و امنیت
استفاده از دوربین مداربسته برای اهداف مشروع قانونی و برای حفظ امنیت مشکلی به وجود نمی‌آورد. این نظر دکتر آخوندی از حقوق‌دانان برجسته حقوق کیفری و یکی از اساتید دانشگاه است. وی معتقد است استفاده از دوربین مداربسته در حریم عمومی و برای حفظ امنیت مشکل قانونی ندارد؛ اما استفاده از دوربین در حریم شخصی افراد نقض آشکار حقوق افراد و حریم خصوصی آنهاست.
دکتر آخوندی با اشاره به این نکته که یکی از موارد نقض آشکار حقوق بشر استفاده از دوربین‌های مداربسته در حریم خصوصی افراد و برای کنترل افرادی خاص است، ادامه می‌دهد: تنها در انگلستان دوربین‌های بسیاری یافت می‌شود که آنها هم برای حفظ امنیت و در مکان‌های عمومی نصب می‌شوند. برای مثال در فروشگاه‌ها برای پیشگیری از وقوع سرقت که منافاتی هم با قانون ندارند.
اما همین اقدام، ممکن است به حریم خصوصی افراد آسیب زده و آن را نقض کند.
استفاده غیرقانونی از تصاویر ممنوع
استفاده از تصاویر دوربین‌های مدار بسته در کارهایی غیر از اهداف اصلی نصب آنها، ممنوع است. این را دکتر عالی‌پناه یکی دیگر از اساتید حقوق کشور مطرح کرده و می‌گوید که دوربین‌ها هر کدام با اهداف خاصی نصب شده و تنها مجوز استفاده در راستای آن هدف را دارند و در صورتی که قرار باشد از این تصاویر در جهات دیگری استفاده شود باید مجوزهای لازم را اخذ و در همین راستا اقدامات قانونی نیز طی شود. وی ادامه می‌دهد: در صورت صدور مجوزهای لازم و اهمیت استفاده از تصاویر در راستای حراست از امنیت مردم این کار غیرقانونی نخواهد بود.
راه‌های پیشگیری از وقوع جرم
پیشگیری از وقوع جرم، همیشه مطلوب بشر بوده است. جوامع مختلف بسته به بضاعت خود راه‌هایی را برای پیشگیری از جرم بکار برده‌اند. ادیان الهی نیز به اهمیت آن واقف و دستوراتی را در این زمینه دارند.
یک حقوقدان با اشاره به این تلاش‌ها می‌گوید: هر چند که در گذشته، واکنش سنتی به جرایم حول محور مجازات استوار بوده است، اما از همان دوران نیز با بررسی رابطه جرم با علت وقوع آن بحث‌هایی برای از بین بردن آن و پیشگیری از وقوع جرم مطرح می‌شده است.
دکتر نجفی‌توانا ادامه می‌دهد: در زمان‌های قدیم نیز پیشگیری از وقوع جرم به خصوص در ادیان الهی جزو بهترین و موثرترین راه‌های کاهش میزان ارتکاب جرم در جوامع محسوب می‌شده است.
وی می‌گوید: در دستورات دینی به نوعی ممنوعیت مجازات برای افرادی خاص که معدل قابل قبولی از لحاظ سنی ، جسمی ، روانی و حتی اقتصادی ندارند، وجود دارد.
بر این اساس شیوه پیشگیری مورد قبول جوامع و ادیان الهی است؛ اما نحوه انتخاب مسیر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
دکتر نجفی‌توانا ادامه می‌دهد: بهترین روش پیشگیری از وقوع جرم مبارزه با ناهنجاری‌ها و رفتارهای مجرمانه است. در کنار روش فوق روش دیگری نیز برای پیشگیری از وقوع جرم اتخاذ می‌شود که به آن پیشگیری وضعی اطلاق می‌شود. پیشگیری وضعی روشی است که به برهم زدن وضعیت و موقعیت اهداف جرم پرداخته و معادله جرم و علت به وجود آمدن آن را بر هم می‌زند که بحث نصب دوربین در خیابان‌ها در این قالب می‌گنجد.این شیوه به تازگی با دستگاه‌های مدرن و به شیوه الکترونیکی نظیر اشعه «ایکس ری» در فرودگاه‌ها و سایر ورودی‌ها و خروجی‌های مرزی و ادارات و مناطق حفاظت شده نیز صورت می‌گیرد.
دکتر نجفی‌توانا نصب دوربین‌های مداربسته را یکی از روش‌های کنترل افراد و موثر در پیشگیری جرایم دانسته و می‌گوید: کشورهای اروپایی و پیشرفته هم از این روش بهره می‌گیرند، مثلا انگلستان با نصب دوربین‌های متعدد در خیابان‌ها و مناطق عمومی شهر، به کشور دوربین‌ها معروف است.
وی ادامه می‌دهد: در تمامی خیابان‌ها، مدارس و گاهی حتی در داخل اتاق‌های کار از این دستگاه‌های کنترل استفاده می‌شود و امروز در واقع این ابزار موثر در تمام دنیا با کمیت و کیفیت متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دکتر نجفی‌توانا با گفتن این جمله که در کشور ایران از یک دهه قبل از دوربین‌های مدار بسته برای کنترل برخی مناطق و البته بانک‌ها استفاده شده است، می‌گوید: برخی حقوق‌دانان و مردم معتقدند که استفاده از این ابزار موجب سوءاستفاده از افراد توسط سازمان‌ها می‌شود که این تعارض با حفظ حریم خصوصی است؛ اما با رعایت قانون و برای امنیت جامعه استفاده از این روش و نصب دوربین منفعت بیشتری نسبت به مضرات آن دارد.
دکتر نجفی‌توانا می‌گوید: تا جایی که مطلع هستم، استفاده از دوربین‌ها برای حراست از امنیت عمومی و پیشگیری از جرم به شرط آنکه به حریم خصوصی افراد وارد نشده و برای آنها مشکلی پدید نیاورد، مشکلی ندارد. در کل منفعت این اتفاق از مضراتش بیشتر بوده و تمامی کشورهای دنیا نیز به این نتیجه رسیده‌اند.
تعارض میان دو حق امنیت و حریم خصوصی، باعث شده که صاحب‌نظران در خصوص استفاده از دوربین‌ها در سطح شهرها، هم‌نظر نباشند. گروهی حریم خصوصی را حق اساسی بشر می‌دانند که به هیچ بهانه‌ای نباید استثنا بخورد. این افراد، برقراری امنیت را بهانه خوبی برای زیرنظر گرفتن زندگی روزمره شهروندان نمی‌دانند به خصوص اینکه با پیشرفت دانش پلیس علمی و استفاده از روش‌های جدید، می‌توان روش‌های دیگری را جایگزین استفاده از دوربین‌ها کرد. در مقابل برخی دیگر، اولویت را به حفظ نظم و امنیت می‌دهند و برآنند که شهروندان وقتی بدانند که هر چه بر آنها می‌گذرد ضبط می‌شود، آسوده به زندگی روزمره خواهند پرداخت چراکه می‌دانند در صورت بروز مشکلی می‌توان به آنچه در حافظه دوربین‌ها ذخیره شده است، مراجعه کرد و از آنها به عنوان سند بهره برد.
هر دو حق امنیت و حریم خصوصی، حقوق محترمی هستند، بنابراین تا زمانی که امکان جمع میان این دو وجود دارد، دلیلی بر ترجیح یکی بر دیگری وجود ندارد. بسیاری از کارشناسان با تاکید بر این موضوع، سعی در یافتن راه‌حلی برای جمع بین این دو حق کرده‌اند.
منبع: حمایت21/9/9 و نشریه ماوی |